2022 yılında Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı işgal girişimi, Avrupa’nın güvenlik dengesini altüst etti ve bu süreçte en hızlı tepki veren ülkelerden biri Polonya oldu. Polonya’nın Ukrayna’ya verdiği destek, insani yardımların ötesinde, kendi ulusal güvenliğiyle doğrudan bağlantılıydı. Varşova yönetimi, Ukrayna’nın düşmesi hâlinde sıranın kendisine gelebileceği düşüncesiyle hareket etti. Bu nedenle Ukrayna’nın direnişi, yalnızca komşu bir ülkenin varlık mücadelesi değil, aynı zamanda Polonya’nın doğrudan güvenlik çıkarlarını koruma stratejisinin bir parçasıydı. Bu bağlamda tarihsel geçmişin de etkisi büyüktü: II. Dünya Savaşı’nda iki totaliter güç tarafından işgal edilen Polonya, büyük güçler karşısında yaşadığı travmatik deneyimi unutmamıştı. Ukrayna’nın işgali, bu tarihsel kırılmayı yeniden gündeme taşıdı ve Polonya devletini, Rusya’ya karşı Ukrayna adına yardım yapmaya itti.
Savaşın ilk aylarında Polonya sokaklarında, evlerinde ve market kasalarında dahi Ukrayna’ya destek çağrıları görünür hâle geldi. Birçok zincir markette ödeme sırasında “Ukrayna’ya yardım etmek ister misiniz?” gibi seçenekler belirirken, yardım kutuları ve kampanyalar olağan günlük yaşamın bir parçası hâline geldi. Devletin Ukrayna yanlısı net dış politikası, medya söylemi ve sivil inisiyatiflerle birleşerek büyük bir ulusal seferberlik ortamı oluşturdu. Ancak zaman ilerledikçe bu dayanışma ruhu, ekonomik gerçekliklerle sınanmaya başladı. Mülteci sayısındaki artış ve devletin Ukrayna’ya aktardığı kaynakların büyüklüğü, iç ekonomik sorunlarla birleşerek halk arasında memnuniyetsizlik durumu yaratmaya başladı. Artan enflasyon, yükselen yaşam maliyetleri ve kamu hizmetlerine olan yük, halkın öncelik algısını değiştirdi. Başlangıçta gönüllülük temelinde yapılan yardımlar, zamanla toplumsal bir yük olarak görülmeye başlandı. Böylece “önce kendi halkımız” söylemi, siyasi ve toplumsal alanda daha fazla karşılık bulmaya başladı.
Polonya’nın Ukrayna politikasındaki bu dönüşümü, savaşın ilk aylarında sergilenen güçlü dayanışma söyleminin zamanla daha hesapçı bir yaklaşıma evrilmesiyle dikkat çekmektedir. Bu değişimin temelinde yalnızca dış politikaya ilişkin kaygılar değil, aynı zamanda iç dinamiklerin giderek daha belirleyici hâle gelmesi yatmaktadır. Başlangıçta insani ve ahlaki gerekçelerle şekillenen kamuoyu desteği, süreç içerisinde sosyoekonomik baskıların artmasıyla birlikte Polonya devleti adına daha çıkar odaklı bir hale bürünmüştür.
Ukraynalı mültecilerin Polonya iş gücü piyasasına dâhil olması, özellikle düşük gelirli sektörlerde ciddi bir rekabet ortamı yaratmıştır. Bu durum, göçmen emeğinin yerli işçilerle olan ilişkisini yeniden gündeme getirirken, sosyal uyum bağlamında da çeşitli gerilim alanları doğurmuştur. Konut fiyatlarındaki artış, sağlık ve eğitim gibi temel kamu hizmetlerindeki yoğunluk, mülteci meselesinin kısa vadeli bir insani mesele olmaktan çıkıp uzun vadeli bir krize dönüştüğünü göstermektedir. Dolayısıyla, ilk etapta dayanışma ve misafirperverlik çerçevesinde şekillenen kamu politikaları, giderek daha rasyonel ve sınırlı bir desteğe dönüşmüştür.
Bu dönüşüm yalnızca toplumsal alanda değil, sektörel düzeyde de gözlemlenmektedir. Tarım ve taşımacılık gibi ekonomik açıdan stratejik sektörlerde ortaya çıkan yapısal sorunlar, Polonya-Ukrayna ilişkilerinde yeni bir gerilim hattı oluşturmuştur. Özellikle Ukrayna menşeli tarım ürünlerinin Avrupa pazarına yönelmesi, Polonyalı çiftçilerin gelir kayıplarına yol açmış ve geniş çaplı protestolara neden olmuştur. Bu durum, destek politikalarının yalnızca dış politika tercihi değil, aynı zamanda iç ekonomik istikrar açısından da yeniden değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Benzer şekilde, taşımacılık sektöründe artan rekabet, sınır bölgelerinde fiziksel gerilimler doğuracak kadar ileriye gitmiştir. Bu örnekler, Ukrayna meselesinin yalnızca bir “dayanışma” değil, aynı zamanda ekonomik çıkarlar ve toplumsal taleplerle iç içe geçmiş karmaşık bir denklem olduğunu açıkça göstermektedir.
Bu iç gerilimlerin artması, Polonya’daki siyasi söylemi ve dış politika stratejilerini de etkilemiştir. Ukrayna’ya verilen desteğin kapsamı, başlangıçta toplumun büyük bir kesimi tarafından benimsenmiş ve geniş bir siyasal mutabakatla desteklenmiştir. Ancak zaman içerisinde, yaklaşan seçim süreçleri ve artan ekonomik yükler, siyasi aktörler arasında belirgin görüş ayrılıklarına neden olmuştur. Hükümetin söyleminde yaşanan değişim, iç politikanın dış politika üzerindeki etkisini kanıtlar niteliktedir. Böylece Polonya yönetimi, Ukrayna’ya sağlanan desteğin sürdürülebilirliği konusunda daha temkinli adımlar atmaya başlamış; bu bağlamda AB ve NATO gibi uluslararası yapılardan daha fazla yük paylaşımı talep etmiştir. Bu politika değişikliği, Polonya’nın Ukrayna’dan uzaklaştığı anlamına gelmemektedir. Aksine, verilen desteğin daha planlı, koordineli ve uzun vadeli biçimde yeniden yapılandırılmak istendiğini ortaya koymaktadır.
Bu süreçte medya söyleminde de belirgin bir değişim gözlemlenmiştir. Savaşın ilk dönemlerinde hâkim olan duygusal bakış ve romantik anlatım, zamanla daha eleştirel ve sorgulayıcı bir dile evrilmiştir. Özellikle hükümetin göç yönetimi konusunda yetersiz kaldığı alanlar, medya organları tarafından sıkça gündeme taşınmış; ekonomik yükün adaletsiz dağılımı ve stratejik planlamadaki eksiklikler eleştiri konusu olmuştur. Bu değişim, yalnızca medyanın söylemiyle sınırlı kalmamış, kamuoyunun genel eğilimlerinde de Polonya halkında Ukraynalı mültecilere karşı gün geçtikçe daha mesafeli bir tavır takındığı gözlemlenmiştir.
Sonuç olarak Polonya’nın Ukrayna politikasındaki görüşü, yalnızca dış politika bağlamında değil, iç toplumsal ve ekonomik yapıların etkileşimiyle şekillenen çok katmanlı bir sürece dönüşmüştür. Bu dönüşüm, dış politika kararlarının ne ölçüde iç politika kararlarına bağlı olduğunu göstermesi bakımından dikkat çekicidir. Polonya örneği, insani krizlerde sergilenen dayanışmanın uzun vadede istikrar kaybına uğrayabileceğinin en somut kanıtı olmuştur. Bu doğrultuda, Polonya-Ukrayna ilişkileri artık yalnızca tarihsel ve coğrafi yakınlıkla değil, aynı zamanda stratejik ve sosyopolitik çıkarlar çerçevesinde yeniden şekillenmektedir.
About the Author
